Wie waren joods, wie zijn gedeporteerd en vermoord, wie overleefden.
Om hier het antwoord op te vinden zijn vele bronnen geraadpleegd. De basis is de website joodsmonument.nl die voortkomt uit de grootste en meest volledige Nederlandse database voor oorlogsslachtoffers. Herinnerings Centrum Westerbork en het Rode Kruis hebben al onze gegevens met hun eigen databases gecheckt en konden soms ook nog wat aanvullingen geven.
We onderzochten in het Gemeente Archief Amsterdam (de woonkaarten en persoonskaarten, soms gezinskaarten), en kregen toestemming om de Joodsche Raad Carthoteek te raadplegen. Ook de website Wie-Was-Wie, waar Genealogische gegevens te vinden zijn, is vaak geraadpleegd om bijv.huwelijksakten te vinden.
Het uitgangspunt was dat alle joodse bewoners die tijdens de oorlogsjaren op de Nieuwe Keizersgracht woonden en die tijdens de bezetting zijn overleden, gedeporteerd of vermoord, op De Schaduwkade herdacht konden worden. Er woonden waarschijnlijk meer mensen dan we te weten zijn gekomen. Waren er onderduikers? En mensen die niet geregistreerd waren?
De schrijfwijze van namen is altijd moeilijk en de archieven spreken elkaar nog wel eens tegen. We zijn zo zorgvuldig als mogelijk te werk gegaan, maar foutloos is zo’n monument niet te maken.
Daarom zijn in de loop van de jaren enkele namen toegevoegd op de website, en het idee is om wellicht later nog enkele naamborden toe te voegen.
Kortom we zijn natuurlijk heel blij met alle aanvullingen, verbeteringen, verhalen of foto’s die u weet of vindt. Heel graag dat soort kennis met ons delen. Ons mailadres is schaduwkade@schaduwkade.nl
We hebben geprobeerd zoveel mogelijk nabestaanden te vinden om hen op de hoogte te stellen van dit monument en informatie te geven (en te vragen). Soms is dat gelukt en in de loop van de jaren hebben we veel mensen leren kennen, die we vaak dan weer terugzien bij de 4 mei herdenking.
Geraadpleegde bronnen en literatuur
Nog meer websites hebben we veelvuldig geraadpleegd. We maken over en weer dankbaar gebruik van elkaar door links aan te leggen waar u meer kunt lezen.
Ten eerste de al vaker genoemde website joodsmonument.nl die als basis diende en is gebaseerd op de meest uitgebreide database van joodse slachtoffers van de vervolging in Nederland. Zoek daar namen en adressen en lees de krankzinnige hoeveelheid gegevens, verhalen en foto’s. U kunt daar ook zelf een bijdrage aan leveren door foto’s en teksten op te sturen.
Dan bijvoorbeeld de zeer uitgebreide website Joods Amsterdam. Begonnen als geschiedenis-project van een basisschool. Staat nu vol verhalen over mensen en straten in Amsterdam. Aanrader!
Denise Citroen schreef n.a.v. de Open Joodse Huizen ‘Als huizen konden spreken’, gepubliceerd in het Plantage Bulletin nr 3, 2009, van de Vereniging Vrienden van de Plantage.
Berleo films, klik op deze link en bekijk de drie zwart-wit familie-filmpjes waar de Plantage, het Overloon parkje en ook de Nieuwe Keizersgracht op voorkomen. Vele van de mensen die we daar zien zijn één of twee jaar later vermoord.
Het Geheugen van Plan Zuid Een site die de geschiedenis van Amsterdam Zuid, met zijn vele facetten heel goed en uitvoerig weergeeft. De ontwikkeling van deze site is na jaren helaas gestopt.
Kijk voor foto’s op de beeldbank van het NIOD
Een prachtig Oostenrijks ‘buurt-project’ dat mede als inspriratie heeft gediend voor het denken over de Schaduwkade. Servitengasse1938: Schlüssel gegen das Vergessen.
Literatuur
Herinnering aan Joods Amsterdam Philo Bregstein en Salvador Bloemgarten [©1978] Uitg. Bezige Bij
De Bezette stad, van Bianca Stigter. Van dit boek is een 5 uur durende documentaire gemaakt, Occupied City by Steve McQueen, waarover uw hier een review kunt vinden (engelstalig) .
Joods Nederland van Jan Stoutenbeek en Paul Vigevano [©1989] Uitg. Querido
Van de Montelbaanstoren naar het Minervaplein, Nieuwe en Oude joodse wijken van Amsterdam 1900-1944, Ariana Hendriks en Jaap van Velzen [2004] Uitg. René de Milliano VOF.
En nog tientallen, boeken over straten, pleinen en steden die op de een of andere wijze hun vermoorde joodse buren of inwoners hebben herdacht.