Op de Nieuwe Keizersgracht 26 woonden zes personen die de oorlog niet hebben overleefd.
Isaac Bernard Pakter, lederhandelaar
27 maart 1898 – Sobibor, 2 juli 1943 – 45 jaar
Bluma Dobrysz Pakter-Lemberger
24 juni 1908 – Sobibor, 2 juli 1943 – 35 jaar
Sally Pakter
5 juli 1940 – Sobibor, 2 juli 1943 – bijna 3 jaar
Levie Pakter
27 maart 1936 – Sobibor, 2 juli 1943 – 7 jaar
Simon Pakter
13 februari 1938 – Sobibor, 2 juli 1943 – 5 jaar
Anna Billet, dienstmeisje
24 april 1910 – Auschwitz, 30 september 1942 – 32 jaar
Geschiedenis van de familie Pakter
In maart 2011 kregen we informatie van de heer Wim E. die als pleegkind had gewoond op Nieuwe Keizersgracht 24′ (zie ook aldaar). Hij zat tijdens de oorlog nog op de lagere school. Zijn naam zullen we hier niet noemen, maar hij was zo aardig om ons iets over zijn oorlogsherinneringen te vertellen.
De bewoners van nr. 26, zijn buren, waren destijds de Familie Pakter. Wim is nooit bij ze binnen geweest, maar hij wist dat de heer Pakter, op straat is opgepakt en in de gevangenis aan de Amstelveenseweg in Amsterdam opgesloten werd. Zijn vrouw was vanaf toen alleen thuis met de kinderen en hij hoorde haar ’s nachts hard huilen, door de muren heen. Hoeveel tijd er overheen ging totdat de mevrouw Pakter met haar kinderen tijdens de grote razzia van 26 mei 1943 is weggehaald, kan Wim niet met zekerheid zeggen. Maar dat waren eerder weken dan dagen.
Mevrouw Pakter, de kinderen en vele anderen van de Nieuwe Keizersgracht zijn via Westerbork naar Sobibor gebracht waar ze direct bij aankomst zijn vergast. De heer Pakter is op dezelfde dag vermoord. Of ze elkaar nog hebben kunnen zien, weten we niet.
Wim zag wel vaker dat mensen zelfs overdag uit de huizen gehaald werden. Eén detail van zijn verslag is dat dat ook wel tussen de middag gebeurde, (en meestal niet echt zachtzinnig) terwijl hij thuis aan het lunchen was. Zie ook bij nr. 24.
En om 2 uur zat Wim dan weer op school…
De familie Pakter huurde hun woning huurde van het Brants Rushofje. En snel nadat de heer Pakter was opgepakt kwam een betalingsprobleem kwam. De regenten van het Hofje konden gelukkig compassie tonen.
Na enige tijd werd het huis verhuurd aan een familie Kuiper die er een pension dreef. Dat deden zij voorheen ook in Zandvoort, waarvandaan zij waren weggestuurd omdat daar aan de ‘Atlantikwall’ werd gebouwd, de verdedigings’muur’ die liep vanaf Noorwegen tot aan Spanje.
Wim herinnert zich dat er veel huizen in de buurt leeg kwamen te staan en dat later ook op de gracht, mensen in die huizen geplaatst werden uit gebieden zoals Zandvoort en Amsterdam-Noord, waar men gedwongen weg moest.
Wim willen we bij deze erg bedanken voor zijn mail en later ook telefonische informatie want dit soort herinneringen maakt meer duidelijk over het dagelijkse leven in oorlogstijd.
Zie meer over razzia’s in het centrum van Amsterdam op Zuidelijke Wandelweg. Op de pagina van die website naar beneden scrollen om te komen bij de datum 26 mei 1943.
In maart 2011 mailden enkele familieleden en bekenden van de familie Pakter nog meer informatie. Daaruit bleek dat de heer Pakter gescheiden was van zijn eerste (Duitse) vrouw, Tosca Freida-Rosanowsky in 1929. Zij trouwden in 1923.
Uit dit huwelijk werd één kind geboren, een meisje, in 1924.
Na de scheiding heeft zij bij de vader gewoond, of is ze op een gegeven moment bij hem komen wonen. Zij heeft de oorlog overleefd, door uiteindelijk onder te kunnen duiken van eind 1943 tot midden juli 1945 in Bantega bij De Lemmer. Voor die tijd werkte zij bij het NIZ, het Nieuw Israelitisch Ziekenhuis, aan de Nieuwe Keizersgracht. En bij de Joodse Invalide aan het Weesperplein. Met ongelooflijk geluk is ze diverse keren razzia’s kunnen ontlopen.
Het tweede huwelijk van Isaac Pakter is in 1935 gesloten. Zie de foto’s. Momenteel wordt aan de geschiedenis van de familie Pakter gewerkt en mogelijk kunnen we hierover in een later stadium meer publiceren op deze site.
Enkele dagen later was er meer mail: een neef van Isaac, Mendel Paktor (geschreven:Paktor en niet Pakter) woonde om de hoek, Hortusplantsoen 8, ook zijn familie werd omgebracht, één kind overleefde. Zie joodsmonument.
De verschillende schrijfwijzen van de familienaam zijn, zoals vaak gebeurde, te danken aan de handgeschreven Burgerlijke Stand waar ambtenaren het niet altijd zo nauw namen, om de juiste spelling consequent vol te houden.
Drukkerij verzetsgroep Gerretsen
Verzetsgroep Gerretsen heeft in de winter van 1944 op Nieuwe Keizersgracht 26 een drukkerij gehad. In de tuin was een vluchtgat gemaakt naar het naastgelegen Brants Rushofje.
Begin mei ’45 is de drukkerij ontdekt door een politieman die tot de bevrijding door de groep werd gegijzeld. De ondergelopen kelder van het pand zou dienst hebben kunnen doen om ontdekkers van de drukkerij te verdrinken.
Maar het belangrijkste van de drukkerij is toch wel dat hier ondermeer 10.000 blanco persoonsbewijzen zijn bewerkt, die buit waren gemaakt bij de overval op de landsdrukkerij in Den Haag.
De groep Gerretsen werkte samen met de Persoonsbewijzencentrale en drukte ook voor het Nationaal Steunfonds en de LO (Landelijke Organisatie voor Hulp aan Onderduikers). Ze maakten clichés voor illegale bladen als Ons Volk, De Vrije Katheder, De Vrije Kunstenaar en Trouw.
De groep Gerretsen verzorgde na de bevrijding valse papieren voor teruggekomen joden die naar Zuid Amerika wilden emigreren. En voor Duitse deserteurs.
(bron: De Bezette Stad, Bianca Stigter, Atheneum-Polak 2005)
